Mandarijnen

"Waarom pel jij je mandarijn vanuit de zijkant?" De vraag van mijn Japanse vriendin kwam onverwacht en ik keek haar verbaasd aan. "Wat bedoel je?" vroeg ik. Ze liet zien hoe zij haar mandarijn pelde - boven vanuit het midden partjes schil naar beneden scheuren, een beetje zoals je een banaan pelt. "Kijk, zo heb ik het er in één stuk vanaf gepeld en ik kan de mandarijn er zo uit halen." En ja, ze tilde de mandarijn uit het kommetje dat ze gemaakt had van de schil.
Het zag er wel leuk uit. "Veel minder troep dan dat jullie er van maken." zei ze.

Ho. Hoorde ik "jullie"?

"Jullie?" vroeg ik. Ze knikte. "Ja, mijn man doet het ook zo, die rommelt met zijn duimnagel een gat in de zijkant. Ik dacht dat dat iets specifieks van hem was, maar later zag ik iemand anders het ook doen en nu doe jij het ook." Ze keek me vragend aan. "Waarom?"
Ik wist oprecht niet wat ik moest antwoorden. Waarom pel je je mandarijn zoals je al je leven lang een mandarijn pelt? "Tja... waarom niét?"

"Jullie Hollanders scheuren de mandarijnenschil aan stukken. Wij pellen het keurig vanuit het midden. Dat is toch veel makkelijker en minder messy."

Ik schoot in de lach. Wij tegen jullie. Cultuurverschillen in het pellen van een mandarijn...
Ze stond op en pakte een andere mandarijn uit de schaal. "Kijk." Ze liet de mandarijn zien."Hier in het midden zit een soort deukje, vanuit dat punt kan je toch makkelijk pellen? Veel makkelijker dan je nagel random in de zijkant zetten."

Ze legde de mandarijn terug en ging weer zitten. "Het is voor mij net alsof je een banaan ook vanuit de zijkant zou gaan pellen. Dat zou jij toch ook raar vinden als iemand dat doet?"

Ik knikte. Dat zou wel raar zijn, ja.

Ik keek van mijn rommelig hoopje schillen naar haar keurige bakje. Ik keek naar Nederland en Japan. Een wereld van verschil.

Massan of het verhaal van whiskey en tranen

NHK, de Japanse NPO, zendt al jaren elke ochtend een dramaserie uit die per aflevering maar een kwartiertje duurt - het begint om 8 uur en is om 8:15 uur afgelopen. Eigenlijk gaat het altijd over het leven van een sterke vrouw. Over de ontberingen die ze heeft geleden, de moeilijke keuzes waar ze voor stond en het geluk dat ze heeft gekend. Een aantal ervan zijn legendarisch geworden en ook de serie die vorig jaar liep, Ama-chan, was immens populair. Hier kan je meer over de geschiedenis van de "NHK asadora" ("asa" = ochtend en "dora" is de afkorting van "dorama" - drama) lezen http://www.nippon.com/en/currents/d00094/

Wij waren rond de jaarwisseling in Japan en ook wij ontkwamen niet aan de "NHK asadora" die op dit moment speelt. Massan. Het verhaal van een jongeman, zoon van een sake-brouwer, die rond 1915 naar Schotland gaat om te leren hoe je whiskey moet maken. Daar ontmoet hij Ellie, een mooie blonde Schotse, ze worden verliefd, trouwen en vertrekken samen naar Japan om daar hun droom te verwezenlijken: de eerste echte Japanse whiskey maken. Hij heet Masaharu, en omdat "Masaharu-san" te lastig is om telkens uit te spreken voor de jonge Ellie, noemt ze hem "Massan".

Het leuke is dat de serie gebaseerd is op een waargebeurd verhaal. De Schotse vrouw heette Rita en niet Ellie, was ook niet blond, maar trouwde wel een Japanner met een droom en ging met hem mee naar Japan. Die Japanner heette Masataka Taketsuru en wordt ook wel de vader van Japanse whiskey genoemd. Dat hij toen de basis heeft gelegd voor een revolutie in whiskey-land bijna een eeuw later werd vorig jaar duidelijk: een Japanse whiskey (van de distilleerderij in Yamazaki die Masataka heeft opgezet toen hij dienst was als "factory manager" bij wat nu het bedrijf Suntory is)  is uitgeroepen tot de beste van de wereld, zeer tot ontsteltenis van de Schotten. Er zijn er nu al een paar, maar er zullen zeker de komende jaren meer Japanse whiskeys in de schappen van de slijterij verschijnen, mark my words.

In de tijd dat we in Japan waren hebben we denk ik twee afleveringen van Massan gezien. Maar in talloze andere TV-programma's doken de hoofdrolspelers en met name de actrice die Ellie speelt, Charlotte Kate Fox, op. Zij schrijft geschiedenis, ze is de allereerste niet-Japanse die een hoofdrol speelt in een NHK drama. Ze is weliswaar niet Schots, maar Amerikaans. Toen ze vorig jaar aan de serie begon sprak ze geen woord Japans. Toevallig dat ik ook een korte documentaire over haar heb gezien in Japan. Daar zie je hoe ze elke dag uren met een Japanse leraar woord voor woord het script uit haar hoofd aan het leren is. Met de juiste uitspraak en de juiste intonatie. Ga er maar aan zitten.

 

Eenmaal terug in Nederland bleek dat we de serie via internet ook konden volgen. www.gooddrama.net is een website met ontelbare Japanse en Koreaanse dramaseries en films - ondertiteld in het Engels. En Massan stond er tussen.
De serie is in september 2014 begonnen en duurt tot maart dit jaar met in totaal 150 afleveringen. De eerste aflevering keken we vlak nadat we terug waren uit Japan toen we om 4 uur 's ochtends klaarwakker van de jetlag al uit bed waren. Uit heimwee wellicht, NHK bij het ontbijt, toch nog een beetje alsof we in Japan waren. Die ochtend keken we meteen zes afleveringen. En daarna elke dag twee, drie. We zijn nu bij aflevering 95.

Het is niet alleen een mooi verhaal over een koppel dat hun droom nastreeft. Er zit ook humor in, soms ook slapstick-achtige humor of humor die wij niet snappen. Het geeft daarnaast een prachtig tijdsbeeld van Japan net na de 1e wereldoorlog, een land in recessie. Het laat zien hoe een westerse vrouw zich staande houdt in een cultuur die haar volkomen vreemd is. Met haar eigen gewoontes die men in Japan niet kent. Zo omhelst ze iedereen, tot grote schrik van vooral mannen. Hier en daar wordt er zelfs een sneer gegeven naar wat nog steeds de traditionele rolverdeling is in Japan - man werkt hard en veel, vrouw kookt en bemoeit zich vooral niet met het werk van haar man. Wat Ellie natuurlijk juist wel doet. En er wordt veel gehuild, van pijn, groot en klein verdriet, van ontroering en geluk. Door iedereen, man en vrouw. Dat is heel Japans, want achter hun masker van alledag zit een heel emotioneel volk.

Misschien is dat wat mij elke keer weer raakt in Japan. Ik kan het niet precies omschrijven, maar het is een soort liefde die je voelt. Niet de romantische liefde, of de liefde tussen ouder en kind, maar gewoon, liefde tussen mensen. Het geheel van vriendschap, respect, oprechte gastvrijheid, het er zijn voor elkaar en het gevoel dat je er toe doet. In de serie soms erg theatraal gebracht, maar toch lopen de tranen mij over de wangen. Net als dat ik elke keer in Japan ook mijn tranen moet wegslikken als er weer iemand hartverwarmend lief is. Maar door Massan weet ik dat ik dat eigenlijk niet hoef te doen. Huilen mag.